Καλοκαίρι του 1922. Ο Οδυσσέας απολαμβάνει τις διακοπές του στις Σπέτσες, όταν ξαφνικά εμφανίζονται στον ορίζοντα βάρκες γεμάτες κόσμο να πλησιάζουν στην ακτή. Ποιοι είναι άραγε αυτοί που τον αναγκάζουν να αλλάξει τα σχέδιά του και να επιστρέψει στην Αθήνα; Δείχνουν τόσο διαφορετικοί, ωστόσο, όταν καταφέρνει να ξεπεράσει την αναστάτωσή του και αποφασίζει να τους γνωρίσει καλύτερα, αντιλαμβάνεται πως οι ιστορίες που κουβαλούν μαζί τους είναι ικανές να μεταμορφώσουν και τη δική του ζωή. Κι όσο για το μέλλον, αυτό κρύβεται μονάχα στο απέραντο γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας. Ένα φανταστικό συναπάντημα του έφηβου ποιητή Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996) με μια οικογένεια Μικρασιατών προσφύγων ρίχνει άπλετο αισιόδοξο φως στις πιο σκοτεινές πτυχές της ελληνικής ιστορίας αλλά και στο σήμερα.

Η ονομαστική γιορτή της Αριστούλας πλησιάζει. Όμως οι φίλες και συμμαθήτριές της έχουν φύγει από τη Σμύρνη όπου κατοικούσαν και η μόνη που της έχει απομείνει είναι η γειτονοπούλα της, η Αϊσέ. Τα παιχνίδια τους, οι αγαπημένες τους κούκλες, η αναμονή της γιορτής και το μαντίλι με τα τριαντάφυλλα, που η Αϊσέ ετοιμάζεται να χαρίσει στην Αριστούλα τη μεγάλη μέρα, τις γεμίζουν χαρά και προσμονή, μέχρι τη στιγμή που θα βρεθούν κι οι δυο μαζί αντιμέτωπες με την Καταστροφή. Ήτανε 13 Σεπτέμβρη του 1922, στη Σμύρνη της Μικρασίας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Μια κόκκινη κλωστή ενώνει ανθρώπους, τόπους, ιστορίες…ενώνει τη μικρή Ελένη με τον παππού της και το νησί της. Το νησί με τη στεριά απέναντι. Καλοκαίρια, χειμώνες, καρπούζια, γλυκά του κουταλιού, αστεία, τραγούδια, περιπέτειες, πράματα και θάματα ξεχειλίζουν από το μισό πιθάρι στο υπόγειο του σπιτιού της Ελένης. Ένα βιβλίο για την «αλήθεια της παιδικής ζωής», για την απώλεια αγαπημένων προσώπων, για το πιθάρι που μένει πάντα…μισό ανάμεσα στο τότε και στο τώρα, στο εδώ και στο απέναντι.

ΜΝΗΜΗ ΑΓΙΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ. «Το κρύο είναι τσουχτερό αυτό το χειμωνιάτικο απόγευμα. Τα δυο αδέρφια χώνονται μέσα στα χοντρά πανωφόρια τους και βγαίνουν στα σοκάκια της Τρίγλιας. Η Κατερίνα ακολουθεί το Χρυσόστομο χωρίς να κάνει άλλες ερωτήσεις. Μέσα της τον καταλαβαίνει. Δεν μπορεί να το εξηγήσει, αλλά ο Χρυσόστομος δε μοιάζει με κανέναν τους. Είναι παιδί -τι παιδί, άντρας πια- που ξέρει τι θέλει. Λες και το ήξερε από την ώρα που γεννήθηκε. Και στα παιδικά παιχνίδια τους και στην τρέλα και στις αταξίες πρώτος ήταν, αλλά πώς γινότανε κι ο λόγος του, η στάση του είχανε άλλη βαρύτητα. Διάβαζε κι ήτανε καλός μαθητής. Αλλά κι άλλοι είναι καλοί μαθητές. Αλλά ο Χρυσόστομος είχε μια διαφορά. Μάθαινε για να απαντήσει στα ερωτήματά του. Μάθαινε για εκείνον. Σκασίλα του, σκεφτόταν η Κατερίνα, για το δάσκαλο και τις εξετάσεις. Μελετούσε για να απαντήσει σε κάτι δικό του…» Και το ερώτημα που θέτει τώρα ο Χρυσόστομος στην Κατερίνα αντηχεί σ’ όλο τον Πόντο και στη Μικρά Ασία: Έχει κάποιο νόημα η θυσία σήμερα; Υπάρχει μια ιδέα που να αξίζει την ίδια σου τη ζωή; Και με το κύμα του χρόνου, το ερώτημά του φτάνει ως τις μέρες μας…Με φόντο την ιστορία του Ελληνισμού στα νεότερα χρόνια, η ζωή του Χρυσόστομου Σμύρνης ξετυλίγεται σαν μια περιπέτεια. Μια περιπέτεια όπου ο ήρωας και ο Ελληνισμός μοιάζει να μην ξεχωρίζουν μεταξύ τους. Όταν ο άνθρωπος και η ιδέα γίνονται ένα, το ποτάμι της Ιστορίας σταματά. Έστω για μια στιγμή μονάχα. Κι ύστερα συνεχίζει ορμητικό. Μα υπάρχουν στιγμές που κρατούν μια αιωνιότητα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το πέρασμα πέντε γυναικών και ενός μωρού -γιαγιά, μάνα, τρία μικρά κορίτσια κι ένα αβάφτιστο αγόρι- από το Αϊβαλί στη Μυτιλήνη, το 1922, με βάση πραγματικές μαρτυρίες. Οι εφτά άντρες της οικογένειας έμειναν πίσω και δεν άφησαν κανένα ίχνος, σαν να τους ρούφηξε η γη. Αυτό το πέρασμα μοιάζει με τις ματριόσκες, τις ρώσικες κούκλες-φωλιές που η καθεμιά τους κρύβει πολλές μικρότερες, γιατί όσο ανοίγεις τις φωλιές της ιστορίας, τόσο βρίσκεις ότι τα καταχωνιασμένα περάσματα είναι πολλά. Η βασική αφηγήτρια είναι η μεγαλύτερη από τα τρία κορίτσια, η Ελένη, εννιά χρονών εκείνη τη σημαδιακή χρονιά.

1914 – Ναι! Το άκουσα που το λέγανε και στη σάλα: «Οι πόλεμοι δε γίνονται για το έδαφος, αλλά για το υπέδαφος!» 1918 – Τι θα πει «ανακωχή», παππού; – Πως σταματά ο πόλεμος. . . – Και ποιος νίκησε; – Κανείς. . . Από έναν πόλεμο όλοι βγαίνουμε χαμένοι. 1919 – Θα βάλουμε τη σημαία μας και στην Αγια-Σοφιά! φωνάζει πλάι μου μια γιαγιά. – Ενωθήκαμε με την πατρίδα! μουρμουρίζει μια γυναίκα και κλαίει. – Σαλέεεπ!. . . Σαλέεεπ. . . 1920 – Χαρά που είχαμε πάρει τότε με τη Συνθήκη των Σεβρών. . . – Θρίαμβος της διπλωματίας! έλεγε ο κύριος Γιάγκος. – Αυτές οι πορσελάνες των Σεβρών είναι εύθραυστες. . . έλεγε ο στρατηγός . . . Και η μαμά δεν έλεγε τίποτα. Απλώς. . . 1921 – Οι Τούρκοι είναι οι προαιώνιοι εχθροί μας! – Και οι προαιώνιοι σύνοικοί μας!. . . 1922 «Και μπήκανε μπρε, μέσα στην πόλη και την κάψανε;» 1923 «Και άνοιγε το μαγικό σεντούκι του παππού, και έπαιρνε τα σεντέφια και. . .»